Bernadette de VriesSoms raak je zó getriggerd door iets kleins. Een blik. Een opmerking. Het gevoel dat je er niet bij hoort of niet goed genoeg bent. Misschien ben je wel rationeel bewust dat de ander het niet zo bedoelt. En tóch voel je het: een steek van binnen. Alsof het je overvalt. En je denkt… waarom raakt me dit zó?
Wat ik in mijn praktijk als relatietherapeut, coach en psycholoog vaak zie, is dat deze intense reacties zelden over het moment zelf gaan. De meeste pijn die we voelen, gaat over iets van vroeger. Over een situatie waarin we ons niet gezien, gehoord of gewaardeerd voelden. En dat gaat niet per se over hele grote trauma’s. Vaak gaat het over kleine ervaringen die zich in de loop van ons leven hebben opgestapeld. Vooral thuis, in onze eerste belangrijke relaties, of later in de liefde.
En dat heeft alles te maken met hoe ons brein werkt.
Jager-verzamelaarsbrein in een moderne wereld
Laten we even een sprongetje terug in de tijd maken. Heel ver terug. Naar de tijd dat onze voorouders leefden als jager-verzamelaars. In die tijd was het letterlijk van levensbelang om te weten wat gevaarlijk was. Een giftige bes, een roofdier in de buurt – als je zoiets één keer meemaakte, moest je hersenen dat razendsnel opslaan: ‘Gevaar! Niet meer doen!’
En dat is precies wat ons brein vandaag de dag nog steeds doet. Alleen leven we nu niet meer in een bos met roofdieren, maar in een samenleving vol sociale situaties. Vol verbindingen, afwijzingen, complimenten, kritiek. Onze overleving hangt niet meer af van voedsel, maar van het gevoel erbij te horen. Want als je vroeger uit de groep werd gezet, was je ten dode opgeschreven. Uitsluiting betekende: geen bescherming, geen eten, geen kans.
Dat oeroude systeem zit nog steeds in jou. In mij. In ons allemaal.
Emotionele pijn is sociaal, niet rationeel
We zijn gemaakt om samen te leven. Om deel uit te maken van een groep. En dus scant jouw brein voortdurend: ben ik veilig? Hoor ik erbij? Word ik gewaardeerd?
Wat uit onderzoek blijkt, is dat sociale pijn – zoals buitengesloten worden, gepest, vernederd of afgewezen – in ons brein net zo heftig wordt verwerkt als fysieke pijn. Er worden dezelfde hersengebieden geactiveerd. Je lijf en brein ervaren het dus als even écht en bedreigend.
En dát is waarom je soms zo heftig kunt reageren op iets wat klein lijkt. Omdat je brein in één klap de hele geschiedenis erbij haalt. Niet bewust, maar diep van binnen.
Het verleden leeft in het nu
Ons brein maakt namelijk geen onderscheid tussen het verleden en het heden. Als jij vroeger vaak werd uitgelachen, genegeerd of gekleineerd, dan herkent je systeem dat patroon in het nu razendsnel. Ook al is de situatie totaal anders. Iets in jou denkt: pas op, dit ken ik. En hup – daar is de spanning. De verdediging. De muur. Of juist de behoefte om te pleasen.
En dat gebeurt vaak zó automatisch, dat je het pas later doorhebt. Of misschien zelfs helemaal niet. Je denkt dan: “Waarom reageer ik zo fel?” Of: “Waarom trek ik me ineens terug?”
Die reacties komen ergens vandaan. Ze zijn oud. Maar ze zijn nog actief.
Liefdesrelaties zijn spiegels van vroeger
In liefdesrelaties zie je dit mechanisme misschien wel het duidelijkst. Juist omdat je in de liefde zo dicht op elkaar leeft, komen oude patronen naar boven. Wat je vroeger geleerd hebt over jezelf, de ander en over liefde, herhaal je – vaak onbewust.
Misschien heb je ooit de conclusie getrokken: “Als ik het goed doe, dan krijg ik liefde.” En dus doe je nu vreselijk je best. Of: “Als ik me uitspreek, raak ik mensen kwijt.” Dus houd je je in. Of misschien leerde je juist: “Liefde is onvoorspelbaar. Je moet altijd op je hoede zijn.” En zo ben je nu continu bezig met controleren, aftasten of de ander er nog is, je nog leuk vindt, nog niet vertrokken is.
Het zijn geen bewuste keuzes. Het zijn overlevingsstrategieën die ooit nodig waren. En nu niet meer helpend zijn, maar wel hardnekkig.
Bewustwording is de sleutel
Als je begrijpt hoe dit mechanisme werkt, ontstaat er ruimte. Ruimte om te zien: hé, dit gevoel van afwijzing gaat niet alleen over jou. Dit is oud. Dit hoorde bij toen. En je mag dat verschil leren voelen.
In mijn praktijk werk ik met koppels en individuen aan deze bewustwording. Vaak is het al enorm helpend om samen te ontdekken: waar komt jouw reactie vandaan? Wat is jouw script over liefde, verbinding of veiligheid?
We onderzoeken dan: wat deed jij vroeger als het spannend werd? Wie moest jij zijn om geliefd te worden? En hoe leeft dat nu nog door in je relatie?
Je brein resetten: het kan
Het goede nieuws is: ons brein is plastisch. Dat betekent dat het zich kan aanpassen. Ook als je al jaren op een bepaalde manier reageert, kun je daar verandering in brengen. Niet door je gedrag te forceren, maar door op diepere laag te erkennen wat er speelt. Door oude pijn te erkennen en te helen.
Methodes zoals IEMT (Integral Eye Movement Therapy), familieopstellingen en systemisch werk helpen om die diepere laag zichtbaar en voelbaar te maken. Ze helpen je brein om het onderscheid te gaan voelen tussen toen en nu.
En dat maakt dat je ineens wél in contact kunt blijven in plaats van dicht te slaan. Dat je kunt voelen: “Dit raakt me, maar het gaat niet over jou.” En dat verandert alles.
De uitnodiging: durf naar binnen te kijken
Durf jij eerlijk te kijken naar jouw eigen reacties? Niet om jezelf te veroordelen, maar om jezelf beter te begrijpen?
Misschien herken je jezelf in het verhaal hierboven. Misschien voel je ook hoe oud zeer zich soms nog laat gelden. Of zie je in jouw relatie terugkerende conflicten die eigenlijk over iets heel anders gaan dan het onderwerp van dat moment.
Dan is dat geen teken dat het niet goed zit. Maar juist een uitnodiging. Om samen te onderzoeken wat er onder zit. Om los te komen van oude scripts en ruimte te maken voor échte verbinding.
Je hoeft het niet alleen te doen. Ik kijk graag met jullie mee.
Voel je dat dit over jou gaat?
Neem dan gerust contact met me op voor een kennismakingsgesprek.
