Bernadette de VriesDe 4 meest voorkomende oorzaken van relatieproblemen zijn:
- Persoonlijke Verschillen
- Emotionele Gevoeligheden
- Externe Stressoren
- Patronen in Communicatie
1. Persoonlijke Verschillen
Stellen kunnen allerlei soorten problemen ervaren, op allerlei soorten gebieden. Ze kunnen het oneens zijn of stress ervaren over seks, geld, kinderen, familie en ga zo maar door. In deze blog wil ik graag een aantal belangrijke oorzaken bespreken van relatieproblemen.
Opposites attract
Over het algemeen voelen mensen zich sneller aangetrokken tot iemand die op hen lijkt dan tot iemand die van hen verschilt. Denk aan gelijkenissen in termen van uiterlijk, opleidingsniveau, persoonlijkheid, voorkeuren, en normen en waarden. Dit fenomeen wordt ook het similarity-attraction-effect genoemd. Dat gelijkenissen elkaar aantrekken, heeft verschillende redenen. Als eerste zorgt iemand die op je lijkt ervoor dat je bevestiging krijgt over wie je als mens bent. Dat de ander ongeveer dezelfde kenmerken heeft en dezelfde dingen belangrijk vindt, zorgt voor een goed gevoel. Daarnaast zijn partners die meer op elkaar lijken, het minder vaak oneens en hebben ze minder meningsverschillen waar ze een oplossing voor moeten zoeken.
Soms wordt gedacht dat opposites attract. Dat kan inderdaad zo zijn. Tegenpolen -partners die heel anders in het leven staan- kunnen heel spannend, aantrekkelijk en leuke sekspartners zijn. Een langdurige relatie houden de meeste mensen echter beste vol met iemand met wie ze veel gelijkenissen hebben. De verschillen die in eerste instantie de partner zo spannend en aantrekkelijk maken, wekken na een tijdje juist vaak ergernissen op.
Verschillen tussen partners
Een belangrijke bron van relatieproblemen ligt dan ook in de verschillen tussen partners. Uit onderzoek blijkt dat een relatie moeizamer verloopt naarmate de verschillen tussen partners groter zijn. Het gaat daarbij niet zozeer om de daadwerkelijke verschillen, maar om de verschillen zoals partners ze ervaren. Verschillen zorgen ervoor dat partners het vaker oneens zijn en meer meningsverschillen hebben waar ze onderling uit moeten zien te komen. Het is al met al meer ‘gedoe’ om een partner te hebben die op veel vlakken van je verschilt dan een die op je lijkt. Maar, ook al voelen mensen zich aangetrokken tot een partner die op hen lijkt, verschillen zullen er altijd zijn.
Partners zijn nooit (helemaal) hetzelfde en zullen altijd moeten omgaan met grote of kleine onderlinge verschillen in persoonlijkheid, voorkeuren, normen en waarden, en manieren van communiceren. De meesten mensen voelen zich het beste bij hun eigen manier van doen en laten en willen dan ook graag dat hun partner zich daaraan aanpast en hetzelfde vindt en wil. Ze willen zoveel mogelijk gelijk krijgen en hebben het liever op hun manier. Hierdoor kunnen ook kleine verschillen al snel een negatieve lading krijgen en worden ze vaak als onwenselijk ervaren.
Veel eigenschappen en voorkeuren laten zich niet of slecht veranderen. Denk aan gevoel voor humor, intelligentie, vitaliteit, gewenst uiterlijk, ambitie, doorzettingsvermogen, kinderwens of extraversie. Er kunnen grote problemen of frustraties ontstaan als partners dit soort onderlinge verschillen niet kunnen respecteren en accepteren. Partners proberen echter vaak om toch bepaalde eigenschappen van hun partner te veranderen, bijvoorbeeld door hem of haar te corrigeren, te bekritiseren of onder druk te zetten iets ander te vinden of te doen. Of ze laten hun afkeuring blijken door een hoop gezucht, rollende ogen, gemopper, geklaag of gemok. Maar met bepaalde onderlinge verschillen kunnen partners maar beter leren leven, als ze tenminste verder willen met een bepaalde partner zonder de hele tijd ruzie te hebben of te mopperen.
2. Emotionele Gevoeligheden
Een tweede belangrijke bron voor relatieproblemen zijn de emotionele gevoeligheden die partners meebrengen in hun relatie. Iedereen loopt, in zijn jeugd of later, emotionele schade op. Iemand is als kind bijvoorbeeld gepest op school, door zijn ouders verwaarloosd, of op volwassen leeftijd door een voormalig partner ernstig gekwetst. Iemand kan dan, als de partner een bepaald onderwerp aankaart of op een bepaalde manier communiceert, hier met veel negatieve emoties op reageren doordat er een gevoelige snaar wordt geraakt uit hetgeen er in het verleden is voorgevallen. Overgevoeligheden kunnen leiden tot negatieve emoties die weer kunnen zorgen voor ruzie of spanningen tussen partners.
Onderlinge verschillen tussen partners en emotionele gevoeligheden zorgen in een relatie niet altijd voor (grote) problemen. Er zijn twee factoren die de kans dat dit wél gebeurt flink vergroten. Dat zijn stressvolle omstandigheden en gebeurtenissen, en inadequate patronen van communiceren.
3. Externe Stressoren
Een derde bron voor relatieproblemen zijn externe stressoren. Elk stel krijgt vroeg of laat te maken met stressvolle reacties situaties: een verhuizing, ziekte van een kind of familielid, een overlijden, stress op het werk, geldproblemen, uitdagingen in de opvoeding van de kinderen, etc. Het kan zijn dat een stel het financieel goed heeft, een gezond kind heeft, leuk werk en een sociaal netwerk waarui het steun en hulp krijgt. Onder deze positieve omstandigheden zal stress waarschijnlijk geen al te grote rol spelen in de relatie en het leven van de partners, maar zit het leven tegen, dan ligt het anders. Onder stressvolle omstandigheden moeten partners samen veel meer obstakels overwinnen en wordt de relatie op de proef gesteld.
Stressvolle situaties overwinnen kost energie en inzet van beide partners. Pakken partners de situatie onhandig of niet juist aan, dan wordt de stress van de situatie als het ware de relatie ingezogen, om daar de relatie in negatieve zin te beïnvloeden. Dit zal nog sterker het geval zijn als partners niet goed weten hoe ze met elkaar kunnen communiceren of als ze last hebben van gevoeligheden.
4. Patronen in Communicatie
Verschillen tussen partners en gevoeligheden bij één of beide partners worden uitvergroot en zorgen voor conflicten als er onhandig of inadequaat over wordt gecommuniceerd. Partners geven elkaar bijvoorbeeld de schuld van problemen of een partner pot ergernissen op die er dan in één keer uitkomen terwijl de ander geen idee had dat er iets aan de hand was. Aan een heleboel relationele problemen liggen problemen in de communicatie ten grondslag. Mensen hebben bijvoorbeeld verschillende standpunten over de kinderen of geld, maar kunnen hier niet op een constructieve manier met elkaar in gesprek of weten niet hoe zij tot een compromis kunnen komen. Vaak zie je dat niet zozeer de kinderen of het geld het probleem zijn, maar de onderlinge communicatie daarover.
Iedereen communiceert wel eens onhandig of inadequaat bijvoorbeeld omdat hij moe is, gestrest of geen zin heeft in een discussie. Daarna kan hij dan excuses aanbieden over ervan balen en het de volgende keer anders doen, maar partners kunnen ook onhandige of destructieve patronen hebben ontwikkeld om met elkaar te communiceren.
Een destructief communicatiepatroon betreft een terugkerende manier van communiceren die problemen veroorzaakt of verergert. Een dergelijk communicatiepatroon kan van een mug een olifant maken, en problemen en negatieve emoties versterken. Een berucht, destructief communicatiepatroon is de zogenaamde ´protestpolka´, maar je kunt het ook ´eisen-terugtrekken´ noemen. De één wil meer contact, vanwege een verlies van verbinding, en gaat dit bij de ander claimen of eisen. De andere partij voelt zich onder druk gezet, heeft het gevoel verstikt te worden door de ander en trekt zich terug in zijn of haar eigen ruimte/schulp.
Dit patroon zorgt bij beide partners voor negatieve emoties zonder dat het iets oplevert. Onderzoek laat zien dat stellen die geregeld volgens dit patroon communiceren een verhoogde kans hebben op een echtscheiding. Dit communicatiepatroon gaat vaak samen met de wens om iets aan de partner te veranderen en een gebrek aan acceptatie van onderlinge verschillen. Hoe meer moeite mensen hebben om de onderlinge verschillen te accepteren, hoe meer ze verstrikt raken in het eis-terugtrekpatroon van communiceren. Zo zijn er nog meer communicatiepatronen die de relatie kunnen ondermijnen. Daarover zal ik in een andere (nog te schrijven) blog verder uitweiden.
Hoe kunnen jullie de relatieproblemen oplossen?
De figuur hieronder vat samen wat in deze paragraaf is beschreven over het ontstaan van relatieproblemen. Veel relatieproblemen vinden hun oorsprong in onderlinge verschillen tussen partners en de emotionele gevoeligheden die ze meebrengen in de relatie. Deze zaken zullen vooral tot (grote) relatieproblemen leiden als het stel destructieve communicatiepatronen heeft ontwikkeld en/of te maken krijgt met stressvolle omstandigheden en gebeurtenissen.
Elke partner neemt zijn eigen rugzakje aan jeugdervaringen, eigenschappen, manieren van communiceren, emotionele gevoeligheden en voorkeuren mee in de relatie. De combinatie van die rugzakjes kan ervoor zorgen dat het botst tussen partners, vooral als partners niet goed met elkaar kunnen communiceren en al helemaal in tijden van stress. Het is belangrijk om hier rekening mee te houden en hier oog voor te krijgen. Zodat jullie kunnen begrijpen hoe jullie handelen wordt beïnvloed door deze rugzakjes. Dit maakt partners namelijk milder naar elkaar toe en vermindert negatieve attributies. De ander kwetst niet met opzet, maar het is logisch, gezien wat diegene heeft meegemaakt en gezien de omstandigheden.
